در باره ما
درباره ما:
راستی آزمایی یا fact-checking به پروسه بررسی درستی اخبار، اطلاعات و اظهارات گفته میشود که با استفاده از واقعیت ها، آمار و اطلاعات معتبر موجود انجام میشود.
به دلیل این که اطلاعات و معلومات غلط میتواند نتایج منفی بر تصمیم گیری ها و نهایتا امورات زندگی انسان ها در جامعه داشته باشد بنا لازم است تا اطلاعات درست در اختیار افراد قرار گیرد، به همین منظور و با درک اهمیت اطلاعات درست، شبکه راستی آزمایی افغانستان تاسیس گردیده است.
این پروسه در سال های اخیر رشد چشمگیری در جهان داشته است زیرا با گسترش تکنولوژی های ارتباطی و مهم شدن نقش اطلاعات در زندگی؛ غلط رسانی، دروغ رسانی و سایر ناهنجاری های اطلاعاتی نیز در جامعه گسترش یافته اند.
افغان فکت یک نهاد مستقل، غیر سیاسی و غیر انتفاعی است که در جنوری سال ۲۰۲۳ به فعالیت آغاز نموده است. این نهاد متعهد به بی‌طرفی و انصاف است و تلاش دارد تا با همکاری مخاطبین راستی آزمایی را در جامعه و بین خبرنگاران ترویج نماید تا از نشر و پخش اطلاعات غلط و اخبار سرچوک در بین مردم جلوگیری شود و ذهنیت عامه منحرف نشود.
فعالیت ها: راستی آزمایی و درست سنجی اظهارت مسولین حکومتی، شخصیت های تاثیر گذار بالای مسایل افغانستان اعم از داخلی و خارجی، ارایه اطلاعات گمشده و دشوار، توضیح واژه هایی که به منظور منحرف ساختن اذهان عامه و پنهان کاری ارایه میشوند، اخبار و گزارش های رسانه ها و شبکه های اجتماعی رکن اساسی فعالیت افغان فکت می باشد.
هدف: رسیدن به جامعه ی عاری از ناهنجاری های اطلاعاتی، گردش اطلاعات دقیق و راست، مبارزه با شایعه پراگنی و دروغ رسانی، ترویج راستی آزمایی بین رسانه ها به همکاری مخاطبین.
انتخاب سوژه
به طور عموم از دو طریق سوژه ها را انتخاب می کنیم، طریقه اول در مرور رسانه های چاپی، خبرگزاری ها و شبکه های اجتماعی سوژه هایی را که لازم می دانیم انتخاب میکنیم و راستی آزمایی میشوند. تلاش ما اینست که گفته های مقامات دولتی را در اولویت قراردهیم. بروز باشیم و به دور از دغدغه های سیاسی، قومی و مذهبی فعالیت نماییم.
طریقه دوم پیشنهاد کاربران و مخاطبان افغان فکت است که میتوانند از طریق صفحات اجتماعی و یا شماره تماس و ایمیل، سوژه های شان را برای بررسی به ما بفرستند.
کدام سوژه ها را راستی آزمایی می نماییم:
اول، گفته و موضوع باید قابل سنجش باشد. ما عقاید و نظرات کلی و شخصی را راستی آزمایی نمی‌کنیم.
دوم، توجه ما به اظهارنظرهای عمومی، تعریف ها و توصیف ها نیست.
سوم، اشتباه‌های کوچکی را که به صراحت یک اشتباه لفظی باشند نادیده می‌گیریم.
چهارم، ساحه فعالیت ما افغانستان است و تمام اظهارات مسولین حکومتی، اطلاعات مربوط به افغانستان را راستی آزمایی خواهیم کرد و در صورت نیاز از منابع خارجی که مرتبط به افغانستان باشد نیز استفاده می نماییم.
روش راستی آزمایی افغان فکت
روش عمومی افغان فکت برای راستی آزمایی، پنج مرحله است:
مرحله اول: تا حد ممکن تلاش میکنیم با منبع در تماس شویم و در مورد اطلاعات و یا اظهاراتش صحبت کنیم زیرا ممکن است توضیحات منبع در جریان راستی آزمایی ما را کمک کند و در ضمن منبع فرصت دفاع و ارایه دلیل داشته باشد.
مرحله دوم: اصل قضیه است، باید جستجو کنیم که دقیقا چه گفته شده است، هدف گوینده یا منبع چیست ؟ تاریخچه منبع و اطلاعات مطرح شده را شناسایی می نماییم تا مشخص نماییم که چه موضوعی را راستی آزمایی میکنیم.
مرحله سوم: تمام اطلاعات مرتبط با موضوع را از منابع رسمی و معتبر بدست می آوریم منابع خویش را به چهار کتگوری تقسیم نموده ایم:
- منابع اولیه: تمام اطلاعات علمی و مستند شامل منابع اولیه ما میباشند و سازمان های ملی و بین المللی، مراکز تحقیقاتی، نهاد های دولتی و خصوصی و گزارش ها و برای ما منحیث منبع اولیه پذیرفته شده اند الی اینکه اطمینان حاصل کنیم که اطلاعات منبع نادرست اند.
- منابع رسانه ای: گزارش ها، آمار و اطلاعات رسانه یی میتواند ما را در بخش اطلاعاتی کمک نماید اما نمیتواند سند معتبر باشد.
- منابع عینی وکمکی: در بسیاری موارد ممکن است ما اطلاعات را از مصاحبه ها با مردم، مستفید شونده گان یک پروژه، مخاطبین و یا مراجعین یک نهاد ویا هم در بازدید از ساحه مورد نظر همانند تحقیقات میدانی بدست بیاوریم.
- نظر کارشناسان و متخصصین: برای اطمینان در پروسه راستی آزمایی مشورت و مصاحبه با کارشناسان و متخصصین میتواند ما را کمک کند.
مرحله چهارم: بعد از جمعاوری اطلاعات و بحث های مفصل مرحله نتیجه گیری نهایی است که تیم سه نفره یکی از شش وضعیت مرزا قلم را به نتیجه راستی آزمایی نسبت میدهند و جهت تاییدی نشر به مسول اجرایی ارسال میشود. در این مرحله تلاش میشود تا تمام نظرات مخالف و موافق، نگاه های انتقادی و تمام زوایای موضوع یا خبر و حتا روش تحقیق بررسی شوند. تا اطمینان حاصل شود که محتوا عاری از هرگونه جانبداری و سوگیری شخصی است.
مرحله پنجم: بعد از نشر گزارش راستی آزمایی، گزارش خود را دوامدار تعقیب می نماییم تا نظرات مخاطبین و منابع دخیل را دریافت نماییم و هم چنان نتیجه و تاثیر گزارش نشر شده را بدست بیاوریم.
